Türk Devletleri Teşkilatı Gayrıresmi Zirvesinde Budapeşte Bildirisi kabul edildi

Macaristanın başkenti Budapeştede Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğanın katılımıyla yapılan Türk Devletleri Teşkilatı Gayrıresmi Zirvesinde Budapeşte Bildirisi kabul edildi.
Macaristanın başkenti Budapeşte, Türk Devletleri Teşkilatı Gayr-i resmi Zirvesine ev sahipliği yaptı. Zirvede Türkiyeyi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan temsil etti. Erdoğan ve zirveye katılan liderlerin hitap ettiği zirvenin son kısmında Budapeşte Bildirisi kabul edildi. 71 maddeden oluşan bildiriye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Kazakistan Cumhıurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev ve TDT Genel Sekreteri Kubanıçbek Ömüraliyev imza attı.
Macaristan Dışişleri Bakanı Peter Szijjarto ve Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Genel Sekreteri Kubanıçbek Ömüraliyev, Budapeştedeki liderler zirvesinin sona ermesinin ardından ortak basın toplantısı düzenledi. Basın toplantısındaki konuşmasında Ömüraliyev, TDT zirvesinin ilk defa Macaristanda yapılıyor olmasının Macaristanın Türk dünyası ile olan derinleşen stratejik ilişkilerine işaret ettiğini vurguladı. TDT Genel Sekreteri, zirvede TDT liderlerinin geleceğe yönelik ve kapsamlı bir belge olan Budapeşte Bildirisine imza atarak iş birliğinin bir sonraki aşaması için ortak bir vizyonu resmileştirdiklerini söyledi. Ömüraliyev, "Belge, ticaretin güçlendirilmesi, gümrük prosedürlerinin birbirine uyumlu hale getirilmesi ve Orta Koridor ile Trans-Hazar güzergahları boyunca modern altyapının geliştirilmesi yoluyla bölgesel ekonomik entegrasyonun hayata geçirilmesi için somut bir yol haritası sunuyor" dedi. Ömüraliyev, bildirinin ayrıca teknolojik iş birliği, dijitalleşme, kritik hammadde kaynakları, ortak bilimsel araştırmalar ve inovasyonlar da dahil olmak üzere birçok alana temas ettiğini ifade etti.
Ömüraliyev, "Çevresel sürdürülebilirlik, temel bir öncelik olmaya devam ediyor. Bildiride, yeşil enerji koridorları alanında gelecekteki ilerlemenin önemi vurgulanıyor. Ayrıca, bölgesel güvenliğin sağlanması, uluslararası hukukun korunması ve Afganistandaki durum gibi aciliyet arz eden jeopolitik meselelerde koordineli çabaların önemini belirtiyor" dedi.

"Türkiye, İstanbuldaki görüşmelerle başarılı bir arabuluculuk rolü üstlenmiştir"
Macaristan Dışişleri Bakanı Szijjarto ise bildirinin Afganistanı istikrara kavuşturma umudu taşıdığına dikkat çekti. Szijjarto, "Bu süreçte, Türk Devletleri Teşkilatının önemli bir rol oynayacağına inanıyorum. Bu aynı zamanda küresel terörizm kaynağının hafifletilmesine de katkı sağlayacaktır" dedi. Szijjarto, Türk devletlerinin barışın muhafazası konusunda büyük başarılar elde ettiğini ve Macaristanın da bu çabalara katkı sağlamak istediğini söyledi. Szijjarto, "Türkiye, yalnızca birkaç yıl önce Karadeniz tahıl anlaşması çerçevesinde değil, aynı zamanda geçtiğimiz hafta İstanbulda Rusya ve Ukrayna temsilcilerinin bir araya geldiği görüşmelerle başarılı bir arabuluculuk rolü üstlenmiştir" diye konuştu.
Bildiriye ek maddeler eklendi
Zirvede kabul edilen Budapeşte Bildirisine teşkilat içi bütünlüğü ve Türk Devletleri arasındaki birlik, beraberlik ve dayanışmayı vurgulayan ve KKTCye güçlü destek beyan eden yazımlar ve Türkiye açısından önem ve öncelik taşıyan maddeler eklendiği duyuruldu. Bildiriye, şu maddeler eklendi:
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinin, diğer gözlemcilerle (Macaristan ve Türkmenistan) birlikte Türk Dünyasının ayrılmaz parçası olduğunu vurgulayan ve TDTnin çalışmalarına yaptığı katkıları memnuniyetle karşılayan,
Türk Dünyasının Kıbrıs Türklerinin özden gelen eşit haklarının güvence altına alınması konusunda dayanışma ifade eden ve Kıbrıs sorununun Adadaki mevcut gerçekliklere dayalı olarak, karşılıklı kabul edilebilir ve uygulanabilir bir çözüme ulaşması ihtiyacını vurgulayan,
TDT Aksakallar Konseyi 17. Toplantısının 1-2 Mayıs 2025 tarihlerinde Girnede başarıyla gerçekleştirilmesini öne çıkaran,
Türk Dünyası Vizyonu - 2040 Belgesinde belirtildiği üzere, Üye Devletlerin, ulusal çıkarları açısından hayati önem taşıyan konularda aralarındaki siyasi dayanışma ve karşılıklı desteği güçlendirme iradelerini vurgulayan,
TDTde kardeşlik ruhuna olan bağlılıklarını bildiren ve Türk Dünyası Şartında da belirtildiği üzere, Türk Devletleri arasındaki birlik ve dayanışmaya zarar vermeyi amaçlayan her türlü girişimin engellenmesinin önemini vurgulayan ve TDTnin bütünlüğüne, kurumsal ve karar alma kapasitesine bağlılıklarını yineleyen,
KKTCnin de aralarında bulunduğu TDT Gözlemcilerinin gençlik ve spor alanında Teşkilat bünyesinde yürütülen değişim programları ve benzer faaliyetlere ev sahipliği yapmalarını teşvik eden,
Türkiyenin Suriyenin toprak bütünlüğü ve birliği temelinde güvenlik ve istikrarın tesis edilmesi, Suriyenin tüm bileşenlerinin katılımıyla kapsayıcı bir siyasi sürece ulaşılması ve yaptırımların kaldırılması yönünde oynadığı yapıcı rolü takdir eden,
Gazzedeki feci insani durumla ilgili derin endişe ifade eden; kalıcı ve kapsamlı bir ateşkes, rehinelerin / tutukluların serbest bırakılması ve Gazzeye engelsiz insani erişime yönelik müzakerelere verilen desteği teyit eden; Filistinlilerin Gazzeden uzaklaştırılmasına yönelik tüm girişimleri reddeden; İsrail-Filistin çatışmasına adil ve kalıcı bir çözüme duyulan ihtiyacın ve ilgili BM kararlarına uygun olarak başkenti Doğu Kudüs olan, 1967 sınırlarına dayanan iki devletli çözümün uygulanmasının altını çizen,
Afganistanla ilgili konularda TDT Üye Devletlerinin ortak tutumunun geliştirilmesini kolaylaştıracak olan Afganistan Çalışma Grubunun kurulmasını takdirle karşılayan (bu konuda Devlet Başkanları Konseyi tarafından ayrı bir Ortak Açıklama da kabul edilmiştir);
Cumhurbaşkanı erdoğan tarafından 21 Mart 2025 tarihinde yapılan çağrı doğrultusunda, Türk Dünyasının ortak bayramı olan Nevruza ilişkin TDT bünyesinde anma ve kutlama etkinliklerinin üye ülkeler, gözlemciler ve Türk İşbirliği Teşkilatlarıyla işbirliği içinde düzenlenmesi yönünde TDT Sekretaryasını talimatlandıran,
Her türlü ırkçılık, ayrımcılık, yabancı düşmanlığı, İslama karşı nefret, nefret söylemi ve dezenformasyonla mücadelede iş birliğini sürdürme ve bu alanlarda uluslararası platformlardaki çabaları uyumlaştırma taahhütlerini yineleyen,
TDT Üye Devletlerini, her türlü terörizm ve ulus ötesi organize suç, terörizmin finansmanı ve siber suçla mücadele için ortak çabaları sürdürmeye teşvik eden;-Savunma sanayii alanında TDT kapsamında verimli çok taraflı iş birliğini geliştirme iradesinin yinelediği vurgusuyla, Üye Devletlere bu yöndeki çabalarını hızlandırmaları talimatını veren,
Türk Devletlerinin BM ve diğer uluslararası kuruluşlardaki önemli adaylıklarına atıfla, ülkemizin de 2037-2038 dönemi için BM Güvenlik Konseyi geçici üyeliği, 2025-2029 dönemi için UNESCO Yürütme Kurulu ve 2026-2028 dönemi için BM Ekonomik ve Sosyal Konsey (ECOSOC) adaylıklarını memnuniyetle karşılayan maddeler eklendiği duyuruldu.
Dünyaca ünlü bilim insanı ve Nobel Ödülü sahibi Prof Dr. Aziz Sancara "Türk Dünyasının Birliğine Katkılarından Dolayı" Türk Devletleri Teşkilatı Ali Şir Nevai Uluslararası Ödülünün verilmesini memnuniyetle karşılayan maddeler eklendiği ifade edildi.
TDT zirvesi çerçevesinde gerçekleştirilen Devlet Başkanları Konseyinde Budapeşte Bildirisinin yanı sıra "Özbekistan Cumhuriyetinin Türk Kültür ve Miras Vakfına Katılımı"na ilişkin Karar", "TDT Genel Sekreterinin görev süresinin uzatılmasına ilişkin Karar" ve "Devlet Başkanları Konseyinin Afganistana ilişkin Açıklaması" imzalanarak kabul edildi.